*******OSMANLI KÜLTÜR VE UYGARLIĞI*********
1-Başkentler :Kuruluşta; Söğüt-İznik-Bursa-Edirne /Yükselme ile ; İstanbul (Pay-ı Taht, Dersaadet ,Deri Aliye )
2-Seferlerin Batı Yönlü olma Sebebi ; Rumeli’nin CİHAT kapısı olması.
3-Hükümdar’a Kuruluşta; BEY , 1.Murattan itibaren ; SULTAN , Yükselmeyle ; PADİŞAH – HÜNKAR – HAN
Bazı Faaliyetlerinden dolayı ; “Hüdavendigar , Yıldırım , Fatih , Yavuz , Kanuni” unvanları da verildi.
4-HALİFELİK: Y.Sultan Selim’in Mısırı Fethiyle Osmanlıya geçti / “Teokratik” yapıya geçildi ( 16.yy’dan Sonra )
5-? Hükümdarlık Sem. : Hutbe – Para – Sancak – Tuğ – Tuğra -Taht-TAÇ-Davul-Hilat-Otağ-Kılıç Alayı(Tahta çık)
6-Padişahın Egemenlik Biçimleri ;Ferman-Berat-Kanunname-Müsadere(II.Mahmut Kaldırdı,Tanzimatla tam kalktı)
7-Padişah ; Kapıkulu Ocağına Tahta çıkınca “Cülüs” / Sefere çıkınca “Sefer” bahşişi.( İlk II.Mehmet ile yasallaştı )
CÜLÜS BAHŞİŞİ ve ULUFE Alım-Satımını I. ABDÜLHAMİT YASAKLADI.
8-Padişah Yetkileri Sırayla; Senedi İttifak==>Tanzimat Fermanı==>Islahat Fermanı==> Kanuni Esasi ile sınırlandı
8-1.Murat {Padişah ve Oğul.}- Fatih {Padişahın-Fatih kanunnamesi-İlk yazılı değişiklik} - 1.Ahmet {Ekber-Erşed}
9-SANCAK Sistemi=>III.Mehmet Dön. sona erdi.En son sancaklı =>III.MEHMET / İLK KAFESLİ==> I.AHMET
10-Batı Tarzı ; Dolmabahçe,Çırağan,Beylerbeyi,Yıldız. İlk Osmanlı Sarayı; BURSA’da sonra EDİRNE’de yapıldı.
11-Birun (Dış): Asker ve Yönetici kadro / Enderun (İç) : Hizmet,Eğitim,Hazine,Harem
12-Osmanlı Merkez Teşk. ;Saray+Birun+Enderun+Harem+Divan-ı Humayun(Hükümler “Mühimme” Defter Kayıt)
13-İLK Divan ;Orhan By – I.Murat düzenli toplamaya başladı.=>AYAK–ULUFE–SEFER–İKİNDİ–AT-GALEBE
FATİH den sonra Divan Başkanı : SADRAZAM oldu. II.MAHMUT Divanı KALDIRDI.
14-AYAK (Padişahın Halk tem. – Yöneticilerle) / ULUFE (Maaş) / SEFER(Savaşta) / AT (Seferde At üzerinde)
İKİNDİ (Divanda yarım kalan işler için) / GALEBE ( Elçilerin Kabulü )
15-Divan Üyeleri ;Padişah (Fatihe kadar)+Vezir-i Azam(Serdar-ı Ekrem,İstanbul’u korur,Fatihten sonda divan Bşk)
Kubbe altı vezirleri (4 kişi Fatihle 7 oldu,vezirin yardımcıları) +Kazasker (Hukuk+Eğitim+Kadı Atar+Davalara)
Defterdar (Maliye) + Reis-ül Küttab+ Kaptan-ı Derya (Donanmadan sorumlu,Kanuni ile üye oldu)
Nişancı (ÖRFİ Hukukun BAŞI - Tahrir Deft.) +Reis-ül Küttab ( Mühimmeye kayıt ,Dış yazışma,17yy Üye oldu)
Şeyhül İslam (İlmiyenin BAŞI–Doğal üye değil–Güç kaynağı:FETVA(Savaş-Barış-YeniKanun-Tahtan indirme)
16-İSTANBUL KADISI ve ŞEYHÜL İSLAMI ==> PADİŞAH ATAR , Diğer memurları SADRAZAM atardı.
17-Osmanlı Topraklarının Büyümesiyle ==> DEFTERDAR ve KAZASKER sayısı “2 Şer” oldu.
18-ŞEYHÜLİSLAM + REİSÜL KÜTTAP+YENİÇERİ AĞASI+KAPTANI DERYA: 16 dan sonra -17 yy de ÜYE
18-İMTİYAZLI EYALETLER :ERDAL+EFLAK+BOĞDAN+KIRIM+HİCAZ+LEHİSTAN BEYLİĞİ
İç işlerinde Serbest- Dışişlerinde Osm. Bağlı + Yıllık vergi verir + Savaş zamanı ASKER gönderir.
HİCAZ: Kutsal- Vergi ve Asker göndermez / KIRIM:Türktür Vergi göndermez ASKER gönderir.
19-SALİYANELİ EYALETLER:Trablusgarp+Tunus+Cezayir+Mısır+Bağdat+Basra+Yemen+Habeş
Uzaktır Tımar Sistemi yoktur +Yönetici ve Askere MAAŞ Gönderilir +Mültezimler İltizamı 3 yıllığına toplar.
20-İLTİZAM SİSTEMİ : İlk Önce KANUNİ döneminde başladı.ISLAHAT FERMANI ile kaldırıldı.
Devlet Giderlerinin Çoğalması ile başlamıştır.Dirlik sistemini bozmuştur.Görevlisi=>MÜLTEZİM
21-SALİYANESİZ EYALETLER:Tımar Sistemi var +MAAŞ yoktur
Anadolu+Rumeli+Halep+Musul+Bosna+Budin+Şam+Girit+Ege Adaları ve şimdiki iller.
22-EYALET: Beylerbeyi / SANCAK: Sancakbeyi / KAZA: Kadı / KÖY : Kethuda ve Tımarlı Sipahiler
23-İSTANBUL ; Belediye İşleri (Şehremini) // Güvenlik (Yeniçeri Ağası-Subaşı) // Adalet (Taht Kadısı)
İhtisap Kurumu : Çarşı-Pazar Denetimi. Görevlisi ; MUHTESİP (Kadı’nın izniye NARH Keser)
24-KAPAN:Üretilen Ürünlerin Toplandığı yer , KAPAN EMİNİ: Devlet adına Üründen vergiyi alır.
25-Osmanlıda İLK Eyalet=>1.MURAT Döneminde Manastır Merkezli=>RUMELİ Beylerbeyliği
Sonra Kütahya Merkezli=>Anadolu Beylerbeyliği. /// Şehzadelerin Atandığı yerlere “Sancakbeyi” atanmaz.
26-Tanzimat Döneminde VİLAYET NİZAMNAMESİ ile İL YÖNETİMİ değişti.
Vilayet: / Liva(Sancak) :Mutasavvıf / Kaza: KAYMAKAM // Nahiye: Nahiye Müd. // Köy:İmam,Cemaat
27-MÜSADERE ve ÇİFTBOZAN ==> Ülke Toprağı Devletindir.’ E KANITTIR.
28-ÖZEL MÜLKİYET : Tanzimat Döneminde ARAZİ KANUNNAMESİ ile Serbest oldu.
29-MİRİ ARAZİ : Devletin, Maaş Karşılığı Devlet görevlilerine “Sadece Kullanım Hakkı” olarak verilir.
*Dirlik Arazisi: Geliri Memurlara verilir + Ekip Biçenler Vergiyi=> Sipahilere verir. Satılamaz + Devredilemez
-Has:Yıllık Geliri 100 Bin Akçeden fazladır=>Padişah+Ailesi+Şehzade+Divan Üye+Beylerbeyi+Sancakbeyi
-Zaamet:Yıllık Geliri 20-100 Bin arası=>Kadı+Subaşı+DivanÇavuşu+AlayBeyi+TımarDefterdarı+KaleDizdarı
-Tımar:Yıllık Geliri 3-20 Bin =>Eşkinci(Savaşta Faydalı)+Mustahfaz(İmam,Hatip)+Hizmet(Saray Görevli)
*Vakıf Topraklar: Vergiden Muaf,Sosyal-Dini ihtiyaçlar için => Alınıp – Satılamaz.
-Ocaklık:Kale Muafızı,Tersane gideri // Yurtluk:Sınırı Koruyanlara // Mukataa : Doğrudan HAZİNEYE gider.
Paşmaklık:Sultanlara gider // Malikane: Üstün Hizmet – Miras bırakılır-Satılabilir // Mevat : Çorak Toprak
Metruk : Yaylak,Otlak,Meracılık yapanların // Arpalık: Devlet adamlarına Emeklilik için ayrılmış.
30-Dirlik Sistemiyle; Feodalite Engellendi+Yerleşik Hayat Teşvik edildi+Bayındırlık işleri yürütüldü
31-Tımarlı Sipahi(Tımar Sahibi): 3 yıl Ekmeyenden Toprağı Alabilirdi. Bu sistemle Her CEBELÜ için 5 Akçe
Hesaplanırdı. Devlet Adına Otoriteyi sağlardı + Eğitim ve Hukuk’a KARIŞAMAZ.
GELİRİN 3 BİN AKÇE sini Kendi ihtiyaçları için ayırırlardı ==> KILIÇ PAYI ( Kılıç Tımarı )
32-Dirlik Bozulma Sebebi ; Tahrirlerin Asılsız yapılışı+Rüşvet+Çiftbozanların artması+Toprağın İltizama Açılması
33-Osmanlıda İLK Maliye Teşkilatı; 1.MURAT zamanında Kuruldu ==> Defterdar Bakar ( Fatihle 2 Tane oldu )
Hassa Hazine: Padişahın // Hazine-i Amire : Devletin Hazinesi
34-Osmanlı Hazinesinin Çökme Sebepleri; Coğrafi Keşifler+Kapitülasyon+Sanayi Devrimi+Duyunu Umumiye…
35-Osmanlı’da ÜRÜN üzerinden alınan vergiler ; Öşür+Haraç+Çiftbozan+İspenç+Çift
36-Osmanlıda ŞERİ Vergiler; İslam Hukukuyla alınır. RÜSUM: Vergi.
ÖŞÜR:Müslüman-Ürün (1/10)- 1925 te Kaldırılmıştır. HARAÇ:Zımmiler-Ürün(1/5)-Islahat Fermanıyla Kalktı.
CİZYE:Zımmiler’den Askerlik Karşılığı- ISLAHAT FERMANI ile kalkmıştır.
37-Osmanlıda ÖRFİ Vergiler ; Avarız+Ağnam+İspenç+Çift+Çiftbozan+Bennak+Mücerret+Arusane+Bac-ı Bazari
Derbent+Asiyap+Nihabent Rüsümü.
Avarız:Olağanüstü ( Savaşta ; İmdad-ı Seferiye – Barışta ; İmdad-ı Hazeriye ) / Ağnam : Hayvan /
İspenç:Gayrimüslim-Arazi / Çift:Müslüman-Arazi / Çiftbozan:3 yıl ekmeyen / Bac-ı Bazar:Çarşı Pazar.
Arusane:Evlenenlerden / Asiyap:Değirmenden / Mücerret:Bekar Oğuldan / Bennak:Evli Oğuldan
38-Ticaret KAPİTÜLASYONLAR sebebiyle yabancı Tüccarların eline geçti.
39-Dükkan Açma sistemi ; GEDİK. / Loncalara Gayrimüslimler de kabul edilirdi.
40-Osmanlıda vergiyi toplayanlar; Tımarlı Sipahi+Muhtesip(belediye-zabıta)+Muhasıl+Cizyedar+Mültezim LER.
41-İLK Para –Osman / İLK Gümüş –Orhan By / İLK Bakır (Mangır)–1.Murat / İLK Altın-Fatih / İlk Kağıt-Mecit
42-İLK Bütçe ; 4.MEHMET SADRAZAMI – TARHUNCU AHMET PAŞA.
43-Osmanlıda Bankacılık ; 19yy. Tanzimat Dönemiyle – İlk Bank: Bank-ı Dersaadet (FRANSIZ)
44-Osmanlıda Para Basma yetkisi olan ilk banka ; Osmanlı Bank ( Bank-ı Osmani Şahane )
45-Ziraat Bankasının Kucusu ; Mithat Paşa dır. / İş Bankası Cumhuriyetin İlanıyla kuruldu.
46-Osmanlıda YAYA Ordu ; AcemiOğlanlar+Yeniçeri+Topçu+Humbaracı+Lağımcı+Cebeci+Saka
47-Osmanlıda KARA Ordu ; Kapıkulu+Tımarlı Sipahi+Yardımcı Kuvvetler.
48-Osmanlı Yardımcı Kuvvetler; Bağlı Bey-Devlet+Beşli+Akıncı+Müsellem+Kale Muhafız-Azaplar-Gönüllü LER
49-Osmanlıda ATLI Ordu ; Sipahi+Silahtar+Sağ ve Sol Ulufeci+Sağ ve Sol Garip LER.
50-Osmanlı Devleti ORDU da ==> Anadolu Selçukları – ilhanlılar – Memlükler ÖRNEK ALINMIŞTIR.